Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nguồn gốc mầu nhiệm này trong Kinh Thánh, tiến trình hình thành trong lịch sử, ý nghĩa thần học, các hình thức cử hành trên khắp thế giới, và cách mà mầu nhiệm này vẫn tiếp tục khơi dậy đức tin cùng lòng sùng kính nơi các tín hữu thời đại hôm nay. Đến cuối hành trình này, bạn sẽ có được một sự thấu hiểu sâu sắc về lý do vì sao biến cố Đức Mẹ Lên Trời giữ một vị trí trung tâm trong đời sống đạo đức và đức tin Kitô giáo.
Đức Mẹ Lên Trời nghĩa là gì?
Biến cố Đức Mẹ Lên Trời, trong truyền thống Kitô giáo Đông phương còn gọi là “Mông Triệu” hay “Dormition” là niềm tin rằng Đức Maria, Thân Mẫu Đức Chúa Giêsu, khi hoàn tất cuộc đời trần thế, đã được rước cả hồn lẫn xác vào vinh quang thiên quốc. Đây là đỉnh cao trong vai trò duy nhất của Mẹ trên tư cách là Mẹ Thiên Chúa, đồng thời cũng là thành quả trọn vẹn của việc Mẹ cộng tác hoàn toàn với kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa.
Đức Mẹ Lên Trời – Một Mầu Nhiệm Đức Tin Sâu Thẳm
Khác với cuộc phục sinh phổ quát mà toàn thể nhân loại đang chờ đợi, việc Đức Mẹ Lên Trời là một đặc ân duy nhất dành riêng cho Mẹ, nhờ đặc ân Vô Nhiễm Nguyên Tội, thiên chức làm Mẹ Thiên Chúa, và đời sống hoàn toàn trung thành với thánh ý Chúa. Biến cố này vừa là hình ảnh báo trước cuộc phục sinh vinh hiển mà Chúa hứa ban cho mọi tín hữu, vừa là lời khẳng định về vị trí đặc biệt của Mẹ trong kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa.
Lịch sử hình thành tín điều Đức Mẹ Lên Trời
Tín điều Đức Mẹ Lên Trời được Giáo hội Công giáo long trọng tuyên tín vào năm 1950, nhưng cội nguồn của niềm tin này đã có từ thời Giáo hội sơ khai. Quá trình hình thành tín điều này, thực sự đây là một quá trình trải qua nhiều thế kỷ suy tư thần học, lòng đạo đức bình dân và sự công nhận ngày càng sâu rộng về vai trò cao cả của Mẹ trong lịch sử cứu độ.
Niềm tin thời Kitô giáo sơ khai và các bản văn ngụy thư
Dù Tân Ước không ghi chép trực tiếp về việc Đức Mẹ Lên Trời, nhưng các Kitô hữu tiên khởi đã dành cho Mẹ lòng tôn kính đặc biệt. Trong khoảng thế kỷ IV đến thế kỷ V, những tác phẩm ngụy thư như Transitus Mariae (Cuộc Vượt Qua của Mẹ Maria) đã được lưu truyền, kể lại các phép lạ liên quan đến cái chết, an táng và việc rước Mẹ về trời. Tuy không thuộc Kinh Thánh, những bản văn này cho thấy niềm tin phổ biến của các Kitô hữu thời ấy về số phận vinh hiển của Mẹ.
Trong truyền thống Đông phương, biến cố này thường được gọi là Mông Triệu có nghĩa là “Mẹ ngủ yên”, để nhấn mạnh rằng Mẹ lìa đời cách thanh thản, không hề chịu sự hư nát, phản ánh sự tinh tuyền và phẩm vị cao cả của Mẹ, Đấng Theotokos (Mẹ Thiên Chúa).
Sự phát triển của Thần học về Đức Mẹ trong thời Trung Cổ
Đến thời Trung Cổ, niềm tin vào Đức Mẹ Lên Trời đã được gắn chặt vào nền tảng thần học của Giáo hội. Các vị thánh và thần học gia như Thánh Gioan Đamascênô, Thánh Tôma Aquinô… đã lý giải rằng vì Mẹ được gìn giữ khỏi mọi vết nhơ tội lỗi, như tín điều Vô Nhiễm Nguyên Tội đã khẳng định, cho nên thật xứng hợp để xác tín thân xác Mẹ không phải chịu cảnh mục nát.
Trong thời kỳ này, lễ kính Đức Mẹ Lên Trời đã được thiết lập và cử hành rộng rãi cả ở Đông phương lẫn Tây phương, phản ánh sự đồng thuận gần như phổ quát về mầu nhiệm này trong đời sống Đức tin Kitô hữu.
Tuyên tín năm 1950: Munificentissimus Deus
Ngày 1 tháng 11 năm 1950, Đức Giáo Hoàng Piô XII đã long trọng công bố tín điều Đức Mẹ Lên Trời qua Tông hiến Munificentissimus Deus:
“Đức Maria Vô Nhiễm, Mẹ Thiên Chúa, trọn đời đồng trinh, khi hoàn tất cuộc đời trần thế, đã được rước cả hồn lẫn xác vào vinh quang thiên quốc.”
Tuyên tín này không tạo ra một niềm tin mới, nhưng xác nhận cách long trọng một chân lý đã được Giáo hội cử hành và tin nhận qua nhiều thế kỷ, dựa trên Kinh Thánh, Thánh Truyền và sensus fidelium tức “cảm thức đức tin” của toàn thể Dân Chúa.
Nền tảng Kinh Thánh của tín điều Đức Mẹ Lên Trời
Dù Kinh Thánh không thuật lại trực tiếp, nhưng tín điều này được nâng đỡ bởi các luận đề và hình ảnh Kinh Thánh liên quan đến vai trò và định mệnh đặc biệt của Mẹ Maria.
Ý nghĩa thần học của mầu nhiệm Đức Mẹ Lên Trời
Đức Mẹ Lên Trời trong nghệ thuật và phụng vụ
Biến cố này đã trở thành nguồn cảm hứng cho vô số tác phẩm hội họa, điêu khắc, thi ca và âm nhạc Kitô giáo. Những bức tranh như Đức Mẹ Lên Trời của Titian hay Murillo thể hiện Mẹ được các thiên thần rước lên, chan chứa niềm vui và ánh sáng.
Trong phụng vụ, cả Đông và Tây phương đều có thánh thi riêng: Giáo hội Đông phương có thánh thi “Dormition of the Mother of God”, còn Giáo hội Công giáo Latinh có lời kinh “Nữ Vương Hồn Xác Lên Trời” (Regina in Caelum Assumpta).
Các hình thức được cử hành trên thế giới
Suy Tư Hiện Đại về Mầu Nhiệm Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời
Trong thế giới hôm nay, mầu nhiệm Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời vẫn luôn khơi dậy niềm hy vọng và củng cố đức tin nơi các tín hữu. Đây là lời nhắc nhở sống động về lời hứa của Thiên Chúa ban sự sống đời đời, đồng thời tôn vinh phẩm giá cao quý của thân xác con người. Mầu nhiệm này mời gọi mỗi Kitô hữu nỗ lực nên thánh và phó thác trọn vẹn vào sự quan phòng yêu thương của Thiên Chúa.
Kết Luận
Mầu nhiệm Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời là một sự thật thể hiện đức tin sâu xa, kết hợp hài hòa nguồn gốc Kinh Thánh, suy tư thần học và lòng sùng kính bình dân. Mầu nhiệm ấy phản chiếu vai trò độc nhất vô nhị của Mẹ Maria trong công trình cứu độ, đồng thời mang lại niềm hy vọng cho mọi tín hữu nơi lời hứa phục sinh và vinh quang bất diệt.
Mỗi năm, khi Hội Thánh long trọng kính nhớ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, ước chi chúng ta được đến gần với Mẹ hơn, và được thôi thúc noi gương Mẹ trong đời sống đức tin, vâng phục và yêu mến. Qua biến cố Mẹ được rước về trời, xin Mẹ luôn nhắc nhở chúng ta về cùng đích tối hậu là Nước Thiên Chúa, nơi chúng ta cũng được thông phần niềm hoan lạc vinh quang thiên quốc.
Nguồn Spiritualculture
Dom Bảo Lộc lược dịch
